အသည္းဆိုတာ စားလိုက္သမွ် အစားအေသာက္ေတြကို ခႏၶာကိုယ္အတြက္မရွိမျဖစ္တဲ့အာဟာရဓာတ္ေတြအျဖစ္ အသြင္ေျပာင္းလဲေပးတဲ့ အဓိကအစိတ္အပိုင္းတစ္ခုပါ။ သူ႔ရဲ႕လုပ္ေဆာင္ခ်က္ေတြက –
• အဆိပ္အေတာက္ဓာတ္ေတြလိုမ်ိဳး ခႏၶာကိုယ္
ထဲက စြန္႔ပစ္ပစၥည္းေတြကို ဖယ္ရွားစြန္႔ထုတ္ေပးတယ္
• အစာေတြေခ်ဖ်က္ဖို႔ သည္းေျခရည္ထုတ္ေပးတယ္
• ခႏၶာကိုယ္မွာ ခြန္အားအျဖစ္အသံုးျပဳနိုင္ဖို႔
သၾကားဓာတ္ကို သိုေလွာင္ေပးတယ္
• ပရိုတင္းေတြ ထုတ္လုပ္ေပးတယ္ /
ဒါေပမယ့္ အသည္းမွာ ကိုယ္မသိလိုက္ဘဲေရာဂါျဖစ္ေနတတ္ျပီး အခ်ိန္ၾကာေလ ပိုထိခိုက္ေလ ျဖစ္လာနုိင္ပါတယ္။ ဘယ္အခ်က္ေတြေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ေသာက္သံုးတဲ့ေဆးေတြ၊အရက္ေသာက္ျခင္း၊
အဆိပ္အေတာက္ေတြ၊ မူးယစ္ေဆး၊ အဝလြန္ျခင္း၊
အသည္းေရာင္ေရာဂါ ဗိုင္းရပ္စ္ေတြ၊ အမ်ိဳးအစား ၂ ဆီးခ်ိဳေရာဂါနဲ႔ မ်ိဳးဗီဇျပႆနာတို႔ေၾကာင့္ျဖစ္လာတတ္ပါတယ္။
အသည္းေရာဂါရွိလာရင္ ........
အသည္းေရာဂါဆိုတာ အသည္းေရာင္၊ အသည္းအဆီဖံုး၊
အသည္းေျခာက္ စတဲ့ ျပင္းထန္မႈအဆင့္၊ ေနာက္ဆက္တြဲျပႆနာ
အမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔ အမ်ိဳးအစားေတြရွိပါတယ္။ အဲဒီထဲက ဘယ္အသည္းေရာဂါျဖစ္လာလာ အျမန္ဆံုးပံုမွန္ျပန္ျဖစ္ေအာင္၊ တတ္နုိင္သေလာက္ အသည္းက်န္းမာေရးျပန္ေကာင္းလာေအာင္၊ ေရာဂါပိုမဆိုးလာေအာင္ ၾကိဳးစားေနထိုင္ဖို႔ပဲ အဓိကထားရမွာပါ။ ဒါဆို ဘာေတြဂရုစိုက္ရမလဲ အၾကံျပဳခ်က္ေတြ ဆက္ၾကည့္ရေအာင္။
• အသည္းအထူးကုဆရာဝန္နဲ႔ ပံုမွန္ျပျပီး ကုသမႈခံယူပါ။ ညႊန္ၾကားခ်က္ေတြကို လိုက္နာျပီး အသည္း
က်န္းမာေရးကို ေစာင့္ၾကည့္ဂရုစိုက္ပါ။
• ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားေလ့က်င့္ခန္းပံုမွန္လုပ္ပါ။
လႈပ္ရွားမႈနည္းလို႔ ကိုယ္အေလးခ်ိန္မ်ားေနရင္းက အသည္းအဆီဖံုးျခင္းကိုျဖစ္လာေစနိုင္ပါတယ္။ ေလ့က်င့္ခန္းပံုမွန္လုပ္ျခင္းက ကိုယ္ခံအားကိုလည္း
ပိုေကာင္းေစနိုင္ျပီး ျပင္ပကေရာဂါပိုးေတြကိုကာကြယ္
တားဆီးနုိင္ျပီး အသည္းကိုကာကြယ္နုိင္ပါတယ္။
• အသည္းကို ေရာဂါပိုးေတြထပ္မကူးစက္ေစဖို႔ အသည္းေရာင္
ေအ နဲ႔ ဘီ ေရာဂါပိုးကာကြယ္ေဆးေတြထိုးထားပါ။
• အရက္ေသာက္ျခင္းနဲ႔ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္း ႏွစ္မ်ိဳးစလံုးက နဂိုတည္းကမက်န္းမာတဲ့ အသည္းကိုထိခိုက္ေစနုိင္လို႔ ေရွာင္ပါ။
• ကိုယ့္မွာ အသည္းေရာဂါရွိေနတယ္ဆိုေတာ့ ေဆးေတြကို အလြယ္မေသာက္ဖို႔ ပိုသတိထားရပါမယ္။
ဥပမာ acetaminophen လို အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးကို ေသာက္သံုးတာမ်ားရင္ အသည္းကိုပိုအထိနာေစနိုင္တဲ့ဆိုးက်ိဳးရွိပါတယ္။
• အိမ္သုတ္ေဆး၊ ေကာ္၊ အိမ္သန္႔ရွင္းေရးသံုးပစၥည္းေတြ၊ လက္သည္းဖ်က္ေဆး သို႔မဟုတ္ တျခားအဆိပ္အေတာက္ဓာတုပစၥည္းေတြရဲ႕အေငြ႔ေတြ၊
အနံ႔ျပင္း ေတြကို မရွဴရိႈက္မိေအာင္ ဂရုစိုက္ပါ။
ဒါေတြကို ရွဴမိရင္ အသည္းကိုထိိခိုက္ေစနုိင္ပါတယ္။
• အသီးအရြက္ေတြကို မ်ားမ်ားစား၊ အသီးအႏွံေတြ၊ ဂ်ံဳေျပာင္းႏွံေတြ၊
ငါးနဲ႔ အဆီမပါအသားေတြနဲ႔ ညီညြတ္မွ်တေအာင္ စားေပးပါ။
အထူးသျဖင့္ ေဂၚဖီထုပ္၊ ေဂၚဖီပန္း၊ ပန္းေဂၚဖီစိမ္း စတဲ့ ေဂၚဖီထုပ္ႏြယ္ဝင္ေတြက အသည္းကို ဓာတုပစၥည္းေတြ
အႏၱရာယ္က ကာကြယ္ေပးနိုင္ပါတယ္။
• အခြံမာငါးေတြ(ကမာ၊ ခရု၊ ဂံုးတို႔လို ပင္လယ္စာေတြ)ကို
အစိမ္းစားတာ၊ မက်က္တက်က္စားတာက Vibrio vulnificus လို႔ေခၚတဲ့ ဘက္တီးရီးယားတစ္မ်ိဳးပါလာနိုင္ပါတယ္။
အဲဒီဘက္တီးရီးယားက အသည္းအတြက္ အရမ္းကို အဆိပ္အေတာက္ျဖစ္ေစျပီး ထိခိုက္မႈျပင္းထန္ေစနုိင္ပါတယ္။
• အဆီမ်ားတဲ့ အစားအစာေတြကို အကန္႔အသတ္နဲ႔စားပါ။
ဆီေၾကာ္ေတြနဲ႔ ျပဳျပင္စီမံထားတဲ့အစားအစာေတြကို သိပ္မစားပါနဲ႔။
• အခ်ိဳနဲ႔အငန္မ်ားတာေတြလည္း သိပ္မ်ားမ်ားမစားသင့္ပါဘူး။ အငန္မ်ားတဲ့အစားအစာေတြနဲ႔ ပရိုတင္းအမ်ားၾကီးစားသံုးျခင္းက ခႏၶာကိုယ္မွာ အရည္ဓာတ္စုေစနိုင္ျပီး ေသြးလည္ပတ္မႈအတြင္း အဆိပ္အေတာက္ေတြပိုမ်ားေစနုိင္ပါတယ္။
• သန္႔စင္တဲ့ေရ ကိုလံုေလာက္ေအာင္ ေသာက္ပါ။ ေရဓာတ္မခန္းေျခာက္ပါေစနဲ႔။
• အေစ့အဆန္ေတြ၊ ေျပာင္းဖူး၊ ေျမပဲ စတာေတြမွာ မိႈတက္ေနတာ
မစားမိဖို႔ အျမဲစစ္ေဆးပါ။ အစားအေသာက္မွာပါတဲ့ မိႈဟာ သိသိသာသာမျမင္ရရင္ေတာင္မွ အသည္းကင္ဆာ
အထိျဖစ္ေစနုိင္တဲ့အထိ အဆိပ္ျဖစ္ေစတဲ့အႏၱရာယ္ၾကီးမားပါတယ္။ စားစရာေတြကို စြတ္စိုထိုင္းမိႈင္းတဲ့ပတ္ဝန္းက်င္မွာ ထားရွိတဲ့အခါ
ဒါမွမဟုတ္ အဖံုးမလံုတာမ်ိဳး ဆိုရင္ မိႈတက္တတ္လို႔ သတိထားပါ။
• စိတ္ဖိစီးမႈေတြကိုေလွ်ာ့ပါ၊ လံုေလာက္စြာအနားယူပါ။ အနားယူခ်ိန္မလံုေလာက္လို႔ ကိုယ္ခံအားနည္းလာတဲ့အခါ ဘယ္ေရာဂါပိုးမဆို ထပ္ဝင္ဖို႔လြယ္ကူလာနုိင္ပါတယ္။
ဒါ့ေၾကာင့္ ကိုယ္စားလိုက္သမွ်၊ ေသာက္လိုက္သမွ်၊ ရွဴသြင္းလိုက္သမွ်၊ အေရျပားကစုပ္ယူလိုက္သမွ်ဟာ ေနာက္ဆံုးက်ရင္ အသည္းကေန စစ္ထုတ္လုပ္ေဆာင္ေပးရတာခ်ည္းပဲ ဆိုတာေလး သတိရွိပါ။ ဒါေတြအကုန္လံုးက အသည္းနဲ႔ထိေတြ႔မွာပဲဆိုေတာ့ အရာရာကို ဂရုစိုက္ဆင္ျခင္သြားရင္ အသည္းေရာဂါရွိေနလည္း က်န္းမာေပ်ာ္ရႊင္စြာ သက္တမ္းေစ့ေနထိုင္သြားနိုင္ပါလိမ့္မယ္ေနာ္။
• အဆိပ္အေတာက္ဓာတ္ေတြလိုမ်ိဳး ခႏၶာကိုယ္
ထဲက စြန္႔ပစ္ပစၥည္းေတြကို ဖယ္ရွားစြန္႔ထုတ္ေပးတယ္
• အစာေတြေခ်ဖ်က္ဖို႔ သည္းေျခရည္ထုတ္ေပးတယ္
• ခႏၶာကိုယ္မွာ ခြန္အားအျဖစ္အသံုးျပဳနိုင္ဖို႔
သၾကားဓာတ္ကို သိုေလွာင္ေပးတယ္
• ပရိုတင္းေတြ ထုတ္လုပ္ေပးတယ္ /
ဒါေပမယ့္ အသည္းမွာ ကိုယ္မသိလိုက္ဘဲေရာဂါျဖစ္ေနတတ္ျပီး အခ်ိန္ၾကာေလ ပိုထိခိုက္ေလ ျဖစ္လာနုိင္ပါတယ္။ ဘယ္အခ်က္ေတြေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ေသာက္သံုးတဲ့ေဆးေတြ၊အရက္ေသာက္ျခင္း၊
အဆိပ္အေတာက္ေတြ၊ မူးယစ္ေဆး၊ အဝလြန္ျခင္း၊
အသည္းေရာင္ေရာဂါ ဗိုင္းရပ္စ္ေတြ၊ အမ်ိဳးအစား ၂ ဆီးခ်ိဳေရာဂါနဲ႔ မ်ိဳးဗီဇျပႆနာတို႔ေၾကာင့္ျဖစ္လာတတ္ပါတယ္။
အသည္းေရာဂါရွိလာရင္ ........
အသည္းေရာဂါဆိုတာ အသည္းေရာင္၊ အသည္းအဆီဖံုး၊
အသည္းေျခာက္ စတဲ့ ျပင္းထန္မႈအဆင့္၊ ေနာက္ဆက္တြဲျပႆနာ
အမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔ အမ်ိဳးအစားေတြရွိပါတယ္။ အဲဒီထဲက ဘယ္အသည္းေရာဂါျဖစ္လာလာ အျမန္ဆံုးပံုမွန္ျပန္ျဖစ္ေအာင္၊ တတ္နုိင္သေလာက္ အသည္းက်န္းမာေရးျပန္ေကာင္းလာေအာင္၊ ေရာဂါပိုမဆိုးလာေအာင္ ၾကိဳးစားေနထိုင္ဖို႔ပဲ အဓိကထားရမွာပါ။ ဒါဆို ဘာေတြဂရုစိုက္ရမလဲ အၾကံျပဳခ်က္ေတြ ဆက္ၾကည့္ရေအာင္။
• အသည္းအထူးကုဆရာဝန္နဲ႔ ပံုမွန္ျပျပီး ကုသမႈခံယူပါ။ ညႊန္ၾကားခ်က္ေတြကို လိုက္နာျပီး အသည္း
က်န္းမာေရးကို ေစာင့္ၾကည့္ဂရုစိုက္ပါ။
• ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားေလ့က်င့္ခန္းပံုမွန္လုပ္ပါ။
လႈပ္ရွားမႈနည္းလို႔ ကိုယ္အေလးခ်ိန္မ်ားေနရင္းက အသည္းအဆီဖံုးျခင္းကိုျဖစ္လာေစနိုင္ပါတယ္။ ေလ့က်င့္ခန္းပံုမွန္လုပ္ျခင္းက ကိုယ္ခံအားကိုလည္း
ပိုေကာင္းေစနိုင္ျပီး ျပင္ပကေရာဂါပိုးေတြကိုကာကြယ္
တားဆီးနုိင္ျပီး အသည္းကိုကာကြယ္နုိင္ပါတယ္။
• အသည္းကို ေရာဂါပိုးေတြထပ္မကူးစက္ေစဖို႔ အသည္းေရာင္
ေအ နဲ႔ ဘီ ေရာဂါပိုးကာကြယ္ေဆးေတြထိုးထားပါ။
• အရက္ေသာက္ျခင္းနဲ႔ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္း ႏွစ္မ်ိဳးစလံုးက နဂိုတည္းကမက်န္းမာတဲ့ အသည္းကိုထိခိုက္ေစနုိင္လို႔ ေရွာင္ပါ။
• ကိုယ့္မွာ အသည္းေရာဂါရွိေနတယ္ဆိုေတာ့ ေဆးေတြကို အလြယ္မေသာက္ဖို႔ ပိုသတိထားရပါမယ္။
ဥပမာ acetaminophen လို အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးကို ေသာက္သံုးတာမ်ားရင္ အသည္းကိုပိုအထိနာေစနိုင္တဲ့ဆိုးက်ိဳးရွိပါတယ္။
• အိမ္သုတ္ေဆး၊ ေကာ္၊ အိမ္သန္႔ရွင္းေရးသံုးပစၥည္းေတြ၊ လက္သည္းဖ်က္ေဆး သို႔မဟုတ္ တျခားအဆိပ္အေတာက္ဓာတုပစၥည္းေတြရဲ႕အေငြ႔ေတြ၊
အနံ႔ျပင္း ေတြကို မရွဴရိႈက္မိေအာင္ ဂရုစိုက္ပါ။
ဒါေတြကို ရွဴမိရင္ အသည္းကိုထိိခိုက္ေစနုိင္ပါတယ္။
• အသီးအရြက္ေတြကို မ်ားမ်ားစား၊ အသီးအႏွံေတြ၊ ဂ်ံဳေျပာင္းႏွံေတြ၊
ငါးနဲ႔ အဆီမပါအသားေတြနဲ႔ ညီညြတ္မွ်တေအာင္ စားေပးပါ။
အထူးသျဖင့္ ေဂၚဖီထုပ္၊ ေဂၚဖီပန္း၊ ပန္းေဂၚဖီစိမ္း စတဲ့ ေဂၚဖီထုပ္ႏြယ္ဝင္ေတြက အသည္းကို ဓာတုပစၥည္းေတြ
အႏၱရာယ္က ကာကြယ္ေပးနိုင္ပါတယ္။
• အခြံမာငါးေတြ(ကမာ၊ ခရု၊ ဂံုးတို႔လို ပင္လယ္စာေတြ)ကို
အစိမ္းစားတာ၊ မက်က္တက်က္စားတာက Vibrio vulnificus လို႔ေခၚတဲ့ ဘက္တီးရီးယားတစ္မ်ိဳးပါလာနိုင္ပါတယ္။
အဲဒီဘက္တီးရီးယားက အသည္းအတြက္ အရမ္းကို အဆိပ္အေတာက္ျဖစ္ေစျပီး ထိခိုက္မႈျပင္းထန္ေစနုိင္ပါတယ္။
• အဆီမ်ားတဲ့ အစားအစာေတြကို အကန္႔အသတ္နဲ႔စားပါ။
ဆီေၾကာ္ေတြနဲ႔ ျပဳျပင္စီမံထားတဲ့အစားအစာေတြကို သိပ္မစားပါနဲ႔။
• အခ်ိဳနဲ႔အငန္မ်ားတာေတြလည္း သိပ္မ်ားမ်ားမစားသင့္ပါဘူး။ အငန္မ်ားတဲ့အစားအစာေတြနဲ႔ ပရိုတင္းအမ်ားၾကီးစားသံုးျခင္းက ခႏၶာကိုယ္မွာ အရည္ဓာတ္စုေစနိုင္ျပီး ေသြးလည္ပတ္မႈအတြင္း အဆိပ္အေတာက္ေတြပိုမ်ားေစနုိင္ပါတယ္။
• သန္႔စင္တဲ့ေရ ကိုလံုေလာက္ေအာင္ ေသာက္ပါ။ ေရဓာတ္မခန္းေျခာက္ပါေစနဲ႔။
• အေစ့အဆန္ေတြ၊ ေျပာင္းဖူး၊ ေျမပဲ စတာေတြမွာ မိႈတက္ေနတာ
မစားမိဖို႔ အျမဲစစ္ေဆးပါ။ အစားအေသာက္မွာပါတဲ့ မိႈဟာ သိသိသာသာမျမင္ရရင္ေတာင္မွ အသည္းကင္ဆာ
အထိျဖစ္ေစနုိင္တဲ့အထိ အဆိပ္ျဖစ္ေစတဲ့အႏၱရာယ္ၾကီးမားပါတယ္။ စားစရာေတြကို စြတ္စိုထိုင္းမိႈင္းတဲ့ပတ္ဝန္းက်င္မွာ ထားရွိတဲ့အခါ
ဒါမွမဟုတ္ အဖံုးမလံုတာမ်ိဳး ဆိုရင္ မိႈတက္တတ္လို႔ သတိထားပါ။
• စိတ္ဖိစီးမႈေတြကိုေလွ်ာ့ပါ၊ လံုေလာက္စြာအနားယူပါ။ အနားယူခ်ိန္မလံုေလာက္လို႔ ကိုယ္ခံအားနည္းလာတဲ့အခါ ဘယ္ေရာဂါပိုးမဆို ထပ္ဝင္ဖို႔လြယ္ကူလာနုိင္ပါတယ္။
ဒါ့ေၾကာင့္ ကိုယ္စားလိုက္သမွ်၊ ေသာက္လိုက္သမွ်၊ ရွဴသြင္းလိုက္သမွ်၊ အေရျပားကစုပ္ယူလိုက္သမွ်ဟာ ေနာက္ဆံုးက်ရင္ အသည္းကေန စစ္ထုတ္လုပ္ေဆာင္ေပးရတာခ်ည္းပဲ ဆိုတာေလး သတိရွိပါ။ ဒါေတြအကုန္လံုးက အသည္းနဲ႔ထိေတြ႔မွာပဲဆိုေတာ့ အရာရာကို ဂရုစိုက္ဆင္ျခင္သြားရင္ အသည္းေရာဂါရွိေနလည္း က်န္းမာေပ်ာ္ရႊင္စြာ သက္တမ္းေစ့ေနထိုင္သြားနိုင္ပါလိမ့္မယ္ေနာ္။
ေရးသားသူ Dr. Thin Yadanar
ေဆးပညာပိုင္းဆုိင္ရာတည္းျဖတ္သူ Dr. Thurein Hlaing Win
